Op het leesrooster van afgelopen maandag kwam het verhaal voorbij van de Jacobsladder. Misschien ken je het wel, het is te vinden in het 28e hoofdstuk van het boek Genesis in het Oude Testament. Aartsvader Jacob is op de vlucht voor de gerechtvaardigde woede van z’n broer Esau, omdat hij die een lelijke loer gedraaid heeft. Tijdens die vlucht gaat hij ergens slapen en daar krijgt hij die droom van een ladder die tot in de hemel reikt. En bovenaan staat de Ene zelf, die aan Jacob belooft dat het land waarop Jacob nu slaapt, eens zijn eigen land zal zijn. Bij het ontwaken zegt Jacob, vol ontzag: dit is het huis van God en de poort naar de hemel!
Als protestanten hebben we niet zoveel met heilig verklaarde plaatsen, denk ik. Het valt ook niet te ontkennen dat er bij de verering van bijvoorbeeld bedevaartsplaatsen een hoop poespas meekomt, die niet zoveel heeft te maken met Jezus zoals wij Hem uit de Schrift kennen. Toch heb ik zelf in de loop van de jaren een paar ervaringen gehad van ‘heiligheid’ van een bepaalde plaats. Het meest intens was dat in Jeruzalem. Maar dan niet in de Heilig Grafkerk, toch de meest met heiligheid ‘beladen’ plaats uit onze traditie. De plaats waar het voor mij gebeurde, was een islamitisch heiligdom: de Rotskoepel, ook wel de Moskee van Omar genoemd.
Ik denk dat er eigenlijk twee manieren zijn waarop je het heilige van een plaats kunt ervaren. De eerste is als je er helemaal in meegaat; als je vol overgave daar bent. De andere manier om het te ervaren is als je op die plaats komt zonder iets te verwachten. Bijvoorbeeld omdat de plaats niet
hoort bij de heilige plaatsen uit je eigen traditie, zoals in mijn geval de Moskee van Omar. Het sleutelwoord is in beide gevallen: openheid. Wie helemaal gelooft in de heiligheid van een plaats en zich daaraan overgeeft, die zal daar in alle openheid zijn. Aan de andere kant kan iemand die niets verwacht ook heel open zijn. En als we open zijn, dán kan er iets gebeuren.
Ik heb het nu over heilige plaatsen, maar het kan ook gebeuren met mensen. Waar wij open kunnen zijn naar elkaar, daar kan iets gebeuren. Iets verrassends of zelfs iets bevrijdends. Nu is openheid meestal verre van evident. Daar moet je aan werken, zeg maar. Overal waar wij als mensen met elkaar omgaan, ligt het gevaar van vooroordelen en vastgeroeste ideeën op de loer. Dat gebeurt waar we elkaar niet kennen, en die ander op de een of andere manier ‘anders’ is dan ikzelf: andere huidskleur, andere moedertaal, andere manier van kleden, noem maar op. Maar het kan ook gebeuren waar we elkaar wél kennen, of denken te kennen. Waar het echter lukt om open te zijn naar elkaar, daar kunnen we ook voor elkaar een heilige plaats worden. Verrassend en bevrijdend.
Voor onze christelijke traditie is eigenlijk de hele wereld een heilige plaats. De Ene hoeft niet bovenaan een ladder te staan, zoals bij Jacob, maar Hij of Zij is overal te ervaren. Omdat God in Jezus onder de mensen is komen wonen, en Zijn Geest over de aarde waait. Dat protestanten niet zoveel hebben met heilig verklaarde plaatsen, is dus niet uit de lucht komen vallen…